Freelancer of consultant worden? Graag! Maar is freelancen wel iets voor mij? Eerste vereiste: je bent een krak in je vak of niche. En je hebt de passie én de drive om ervoor te gaan. Als freelancer wachten je enkele flinke uitdagingen wat betreft administratie, boekhouding, sales,… Dat moet je voortaan zelf zien te regelen. En last but not least: er komt ook heel wat druk en stress bij kijken. Want vaak werk je met strakke deadlines of veeleisende klanten. Ten slotte kan het freelance-bestaan soms eenzaam en onzeker zijn. En dat kan de mentale gezondheid aantasten, of uitmonden in een burn-out.

Daarom is het geen gek idee om jezelf en je gezondheid te beschermen, als freelancer. Hoe? Wij maken je graag wegwijs, in dit blogartikel!

Waarom freelancers kwetsbaar zijn voor mentale issues en burn-out

Ja, het freelance-leven mag op het eerste zicht idyllisch lijken, maar het ontslaat je niet van stress en onzekerheid. Burn-outs en bore-outs liggen overal op de loer. Of je nu in loondienst werkt, of aan de slag bent als zelfstandige.

Waar lopen freelancers vaak tegenaan? En wat zijn de oorzaken van hun mentale issues?

1. Isolatie en eenzaamheid: het freelance-bestaan is niet voor iedereen weggelegd. Ben je een sociaal dier en een echte teamplayer? Dan is een fulltime thuiswerk-regime absoluut geen optie. Het gebrek aan contact met collega's kan een negatieve impact hebben op je emotionele en psychologische welzijn. Het gebrek aan sociaal contact kan je (deels) compenseren met een abonnement in een co-workingspace. Of nu en dan een dagje op kantoor doorbrengen, bij de klant.

2. **Financiële druk en onzekerheid: als freelancer moet je kunnen leven met een fluctuerend inkomen. Als de zaken goed gaan, kan je flink verdienen – dan bouw je best een buffer op voor moeilijke tijden. Als het een tijdje (te) rustig is, of wanneer een grote klant afhaakt, kan je verzeilen in een situatie vol stress en financiële onzekerheid. Dat is – helaas – part of the job.

3. Work-lifebalance: het mes van de flexibiliteit snijdt langs twee kanten. De ene dag kies je om een paar uurtjes te niksen. En de volgende dag moet je vol aan de bak om een deadline te halen. Soms is dat ’s avonds, of in het weekend. Dan groeit het risico dat het evenwicht tussen werk en privé uit balans raakt. Zeker als je fulltime thuis werkt.

4. Multitasking: als freelancer ben je tegelijk CEO, boekhouder, marketeer en manager van je eigen klantendienst. Dat vraagt heel wat flexibiliteit en verantwoordelijkheid, wat kan leiden tot mentale overbelasting. Geen sinecure.

5. Weinig ondersteuning en extralegale voordelen: in tegenstelling tot mensen in vaste loondienst, kunnen freelancers niet (of weinig) terugvallen op administratieve ondersteuning van hun werkgever, voor HR of payroll. Ook de extralegale voordelen gericht op meer welzijn op de werkvloer moet je missen als freelancer – denk bijvoorbeeld aan toegang tot de bedrijfspyscholoog, een fitness of gratis yogasessie met collega’s.

De emotionele en mentale uitdagingen van het freelance-bestaan

Zorg dragen voor jezelf en je mental health? Da’s vaak het laatste waar je aan denkt, als freelancer. Tot het te laat is, en je niet meer vooruit te branden bent. Waar liggen precies de valkuilen?

1. De emotionele rollercoaster

Elke freelancer heeft ervaring met de fameuze ‘emotionele rollercoaster’. Succes wisselt af met teleurstelling en onzekerheid. Denk bijvoorbeeld aan een periode met weinig of geen opdrachten. Dat kan heel confronterend zijn, met angst en stress als gevolg. Zo slalom je als freelancer tussen euforie (nieuwe opdracht binnengehaald!), twijfel (is mijn werk goed genoeg?), frustratie (de klant is te veeleisend) en ambities (kan ik mijn zaak laten groeien?).

Het zijn soms heftige emoties, die een blauwdruk vormen van de professionele status die hoort bij het freelancen. Hoge pieken en diepe dalen hebben onmiskenbaar een impact op het moreel en de motivatie. Daarom is het een goed idee om af en toe even te reflecteren over je werk als freelancer. Of tips uit te wisselen met collega-freelancers. Dat kan helpen om alles (opnieuw) in perspectief te zien. En een burn-out tijdig te herkennen of in de kiem te smoren.

1. De stress van het bedrijfsbeheer

Zelfstandigen blijken heel vatbaar te zijn voor burn-outs en depressie. De afgelopen vijf jaar steeg hun aantal met 62 procent (bron: Knack.  De meeste freelancers zijn echte duizendpoten. Ze ontfermen zich zelf over hun marketing, facturatie, onderhandelingen… En tegelijk moet het werk ook gebeuren, natuurlijk. Dat kan enorm veel druk veroorzaken. Zeker voor een startende freelancer.

Multitasken is een onuitputtelijke bron van stress, omdat je voortdurend moet jongleren met verschillende taken en verantwoordelijkheden. En alles is dringend. Of je gaat sommige taken uitstellen – zoals de administratie of boekhouding.

Ten slotte is er vaak geen duidelijke grens tussen de verschillende rollen die je moet opnemen om je eigen zaak te doen draaien. Dat maakt het lastig om prioriteiten te stellen en de beschikbare tijd goed te managen. Zo groeit het risico op overbelasting en mentale vermoeidheid.

1. Sociaal isolement en gebrek aan professionele ondersteuning

Als freelancer ben je vaak op je eentje aan de slag, thuis aan je bureau. Dat is natuurlijk erg praktisch. Maar het betekent ook dat je moeilijk kan terugvallen op collega’s, met een vraag om vrijblijvend advies. Of gewoon voor een koffie of een praatje tussendoor. Het kan geweldig opluchten om even te kunnen ventileren.

Het isolement en het gebrek aan samenwerking kan het werk ernstig bemoeilijken. Omdat je bijvoorbeeld gaat twijfelen. Of je verliest de nodige motivatie en concentratie.

Ten slotte is er ook het gebrek aan regelmatige feedback en professionele ondersteuning van een leidinggevende, waar je meestal niet op kan terugvallen als freelancer. De mogelijkheden voor persoonlijke en professionele groei of promotie zijn dus eerder beperkt. Dat kan resulteren in een gevoel van stagnatie of routineus handelen.

Zo herken je stress-signalen

Waakzaamheid is geboden, om een burn-out of psychische problemen te voorkomen. Waar moet ik op letten? Wij zetten enkele alarmsignalen voor jou op een rijtje:

Moodswings: je voelt je plots onverklaarbaar euforisch, gevolgd door een depressieve bui. Of je bent heel prikkelbaar of verdrietig – en het lijkt niet beter te worden. Het kan een eerste signaal zijn dat er iets mis is. Frequente moodswings verdienen speciale aandacht.

Futloosheid en gebrek aan motivatie: het is oppassen geblazen als je merkt dat het werk je absoluut geen voldoening meer geeft, terwijl dat vroeger het omgekeerde was. Of erger: wanneer je hobby’s opeens saai lijken. Of wanneer je niet langer de moed kan opbrengen om dagelijkse, eenvoudige taken uit te voeren. Zo’n signalen kunnen wijzen op een beginnende depressie.

Concentratieproblemen en uitstelgedrag: kunnen verband houden met stress of angst. Aanhoudend verlies van concentratie en uitstelgedrag (of procrastination) kunnen je werk als freelancer ernstig hypothekeren. Je kan je namelijk niet permitteren om alle deadlines consequent te missen, of ondermaats werk af te leveren.

Veranderingen in slaap- of eetgewoonten: te veel of te weinig slapen, of plotselinge veranderingen in je eetpatroon, zijn vaak lichamelijke reacties op teveel stress of angstgevoelens.

Sociale isolatie: het vermijden van contact met vrienden of familie is een teken van terugtrekking, als gevolg van oververmoeidheid of een beginnende burn-out.

Pessimisme en een gevoel van hopeloosheid: als je alles negatief of zwart begint in te zien, heb je misschien af te rekenen met een burn-out of een sluimerende depressie. In zo’n geval maak je best een afspraak bij de huisdokter.

Freelance Life, een magazine voor freelancers, wijst erop dat vooral startende freelancers vatbaar zijn voor stress en angst.

Tips om mentaal in topvorm te blijven als freelancer

Freelancen is een mentale topsport. Met enkele eenvoudige, praktische tips raak je al een heel eind:

1. Een beetje discipline en een goede werksetting

• Maak een werkplanning: een minimum aan routine is noodzakelijk om jezelf bij te de les te houden. Zeker als startende freelancer. Maak een planning met een begin- en einduur van je werkdag. Zo kan privé en werk beter gescheiden houden. Hoe je je dag best kan indelen, hangt ook af van je chronotype en je slaapbehoefte.

• Werk in een bureau of creëer een aparte werkplek: een afzonderlijke ruimte of werksetting helpt om je beter/langer te concentreren, met minder afleiding.

1. Plannen en ontspannen

• Gebruik planningtools: online kalenders en apps voor taak- en projectbeheer helpen om je dag te structureren en deadline-angst te verminderen. Denk bijvoorbeeld aan Trello, Asana of Notion. Onmisbaar voor sloddervossen en freelancers met hardnekkig uitstelgedrag!

• Ontspanningstechnieken: regelmatige (ademhalings)oefeningen kunnen helpen om de dagelijkse stress onder controle te houden – bijvoorbeeld met een app als Headspace.

1. Een gezonde work-lifebalance

• Plan pauzes en vrijetijdsactiviteiten: zorg ervoor dat je regelmatig pauzes neemt. Of maak bewust tijd voor hobby’s of activiteiten die je leuk vindt.

• Deconnecteer: schakel meldingen van professionele e-mails en berichten uit, ’s avonds en tijdens het weekend. Laat je klanten weten wanneer je wel/niet bereikbaar bent.

1. Networking en sociaal contact

• Trek de wijde wereld in: schrijf je voor netwerk-events of freelance-bijeenkomsten. Die vind je in online communities of freelance-groepen. In zo’n groep kan je trouwens ook terecht als je met een vraag zit over het freelance-bestaan. Ook in co-workingspaces ontmoet je vaak gelijkgestemde freelancers.

• Onderhoud je sociale contacten: de slogan van heel wat freelancers luidt: work hard, play hard. Beloon jezelf met een concert, een festival of gewoon een avondje thuis bij vrienden. De beste remedie tegen kopzorgen en sociaal isolement!

1. Beweeg en ontspan

• Een gezonde geest in een gezond lichaam: af en toe sporten of een eindje wandelen kan wonderen doen. Of een sessie in de fitness, yoga, sauna…

• Start met een leuke hobby: iedereen heeft een uitlaatklep nodig, om de gedachten te verzetten. Een hobby hoeft niet altijd spectaculair of duur te zijn.

Met onze handige en concrete tips wapen je jezelf beter tegen de werkdruk en stress die gepaard gaan met freelancen. Zo draag je beter zorg voor jezelf én je mentale gezondheid.

Met wat gezond verstand en een beetje discipline kan je je mentale welzijn een flinke boost geven. Bovendien stimuleert het de productiviteit én je zelfvertrouwen als freelancer!